У парламенце 1991-1996 гадоў — Вярхоўным Савеце — ішлі гарачыя дэбаты паміж прыхільнікамі незалежнасці, новай нацыянальнай ідэі і рэформ і тымі, хто трымаўся кансерватыўных поглядаў.

Пасля путчу ў жніўні 1991 года дзейнасць Камуністычнай партыі была часова забароненая (аднак забарона была знятая ў 1993 годзе). На неабходнасці перамен настойвалі прыхільнікі Беларускага народнага фронту (масавага грамадскага абʼяднання, потым партыі, якое ўзнікла яшчэ ў 1989 годзе).

У сярэдзіне 1990-х мы сутыкнуліся з сурʼёзнымі эканамічнымі і сацыяльнымі праблемамі, фрустрацыяй часткі грамадства, звязанымі з крушэннем ранейшага сацыяльнага парадку.

На гэтым тле расквітнела палітыка папулізму. На прэзідэнцкіх выбарах 1994 года яе ўвасабленнем стаў Аляксандр Лукашэнка. Гэтая палітычная лінія абапіралася на эксплуатацыю настальгіі па СССР, на пратэст супраць сацыяльнага расслаення, якое тады пачыналася, і непрыманне зменаў. Ва ўладзе шмат у якіх галінах заставаліся прадстаўнікі старых эліт. У Беларусі пакрысе ўсталёўваўся аўтарытарны рэжым і ў той жа час фармавалася палітычная апазіцыя. Некалькі яе прадстаўнікоў бясследна зніклі ў 1999-2001 гадах.

Пратэсты 1990-х і першага дзесяцігоддзя 2000-х трансфармаваліся ў новую пратэстную культуру. За 30 гадоў незалежнасці ў беларускім грамадстве адбыліся значныя пакаленчыя і сацыяльныя змены.

У канцы 2021 года ў Беларусі налічваюць больш за 900 палітычных вязняў.

Пачынаючы з канца 1980-х працэс стварэння структур грамадзянскай супольнасці быў «нізавым». З 1994 года палітычны рэжым у Беларусі заўсёды спрабаваў кантраляваць грамадзянскую супольнасць: улады або ліквідавалі арганізацыі, або выкарыстоўвалі рэсурсы НДА ў сваіх мэтах.

За мінулыя 30 гадоў дзякуючы дзеянням грамадзянскіх актывістак і актывістаў, нізавым ініцыятывам прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці Беларусі былі сфармуляваныя шматлікія праблемы і запыты: стварыць магчымасці для адукацыі дарослых, у тым ліку ў турмах, сфармаваць умовы для інклюзіі людзей з інваліднасцю, абмеркаваць раўнапраўе жанчын і мужчын, праблему хатняга гвалту, стварыць умовы для рэгіянальнага развіцця.

Нягледзячы на рэпрэсіі і ліквідацыю пасля пратэстаў 2020 года, шмат якія НДА працягваюць сваю працу і прасоўваюць актуальную сацыяльную павестку.

У 1990-х і асабліва ў 2000-х беларусы сталі шмат ездзіць па свеце, удзельнічаць у культурных абменах, адкрываць для сябе новыя магчымасці. Тым не менш, нацыянальныя межы і візавыя абмежаванні засталіся перашкодай для адкрытасці краіны. Больш за тое, пасля пратэстаў 2020 года ўлады рэзка ўскладнілі большасці беларусаў выезд за мяжу.

Пры гэтым людзі, якія трымаюцца кансерватыўных поглядаў, — менавіта такія знаходзяцца ва ўладзе і фармуюць дзяржаўную сацыяльную палітыку — арыентуюцца на так званыя «каштоўнасці выжывання» і патэрналізм. Праблема правоў чалавека сёння — адна з цэнтральных у грамадстве праз шматлікія парушэнні гэтых правоў палітычным рэжымам.

У грамадстве няма згоды адносна праблемы хатняга гвалту, правоў і магчымасцей людзей з інваліднасцю, прадстаўнікоў ЛГБТК-супольнасці і іншых уразлівых груп. Разам з тым дзяржаўная прапаганда па-ранейшаму маніпулюе «традыцыйнымі каштоўнасцямі» і «духоўнасцю».

На працягу 2010-х дзяржава згарнула шэраг сацыяльных праграм, нават тыя, якая сама ініцыявала. Напрыклад, ільгот пазбавіліся «чарнобыльцы» — людзі, якія ўдзельнічалі ў ліквідацыі наступстваў аварыі на Чарнобыльскай АЭС у 1986 годзе, жылі на забруджаных тэрыторыях ці сталі вымушанымі перасяленцамі.

У 1988 годзе Зянон Пазняк і Яўген Шмыгалёў публікуюць артыкул «Дарога на Курапаты». Тэма сталінскіх рэпрэсій робіцца адной з цэнтральных, а ўрочышча Курапаты пад Мінскам — масавае пахаванне ахвяр сталінскага тэрору — ператвараецца ў самае вядомае месца памяці.

Чыноўнікі спрабуюць завяршыць дэбаты пра дзяржаўны гвалт перыяду сталінізму з фармулёўкай «не трэба палітызаваць гісторыю Курапатаў». Толькі ў 2018 годзе ўлады пагаджаюцца правесці конкурс і ўсталяваць помнік у Курапатах. Увесну 2019 года былі знесеныя некалькі дзясяткаў крыжоў, усталяваных грамадскімі актывістамі.

Самыя розгаласныя гістарычныя тэмы сёння — нацыянальны рух пачатку ХХ стагоддзя і яго сімвалы, гісторыя Другой сусветнай вайны і калабарацыі. Выкарыстанне памяці пра Другую сусветную вайну — частка дзяржаўнай прапаганды.

Пры гэтым яшчэ з 1990-х працягваецца дыскусія пра «еўрапейскі» або «расійскі» складнік у самаідэнтыфікацыі беларусаў. У 1990-я ў Канстытуцыі зʼяўляецца ідэя нейтралітэту. З 2000-х у дзяржпалітыцы зʼяўляецца ідэя «шматвектарнасці», якая фактычна абазначае прыярытэт адносін з Расіяй.

Габрэйскія абшчыны імкнуцца захоўваць памяць пра трагедыю Халакосту ў Беларусі, пасля якога Беларусь страціла істотную частку сваёй культуры і насельніцтва. Прызнанне памяці аб культуры рома і генацыдзе рома ў перыяд Другой сусветнай вайны толькі ў апошні час сталася тэмай публічных дыскусій. Польская супольнасць таксама фармуе свой наратыў памяці, гэтаксама як іншыя этнічныя групы.

Падчас пратэстаў 2020 года многія каталіцкія і праваслаўныя святары выступілі супраць гвалту ў дачыненні да мірных грамадзян. Аднак становішча і статус рэлігійных арганізацый знаходзіцца пад кантролем дзяржавы, якая не дапускае крытычныя выказванні на свой адрас.

Страйкі на прамысловых прадпрыемствах сталіся часткай штодзённасці. У 1989-1992 гадах перыядычна страйкавалі шахцёры Салігорску («Беларуськалій») і працоўныя ў іншых гарадах.

Дазвалялася свабодна абменьваць валюту. Беларусы актыўна спрабуюць сябе ў прадпрымальніцтве, але адначасова сутыкаюцца з сацыяльным расслаеннем і дазнаюцца, што такое крымінал і рэкет.

Да пачатку 2000-х ручное кіраванне эканомікай стала адметнай рысай эканамічнай палітыкі Беларусі. Дзяржава стварала ўласныя структуры для занятку бізнесам.

Антырынкавыя рыторыка і рашэнні ўрада выклікалі перыядычныя страйкі індывідуальных прадпрымальнікаў у краіне. У 1999 годзе ўлады ўвялі працоўныя кантракты, якія абмяжоўвалі правы наёмных працаўнікоў на рынку працы. Незалежныя прафсаюзы зазнавалі безупынны пераслед.

Палітычны рэжым прапагандаваў ідэю беларускай «сацыяльна-арыентаванай дзяржавы». Ён спрабаваў дастаткова раўнамерна размяркоўваць рэсурсы (на гэтым была заснавана папулісцкая палітыка сярэдзіны 1990-х), каб пашырыць падтрымку і павялічыць лаяльнасць сярод насельніцтва.

Да 2020 года ў спісе паспяховых бізнесаў у Беларусі знаходзяцца ІТ-галіна, паліўна-энергетычная сфера, рытэйл (гандаль ураздроб), будаўніцтва. Частка гэтых бізнесаў незалежная, частка наўпрост звязаная з дзяржаўнымі структурамі. Аграрны сектар патрабуе вялікіх інвестыцый, як і частка неэфектыўных дзяржпрадпрыемстваў у іншых галінах. Палітычная нестабільнасць 2020-2021 гадоў, дзяржаўная палітыка і ўвядзенне санкцый прывялі да пагаршэння эканамічных рэйтынгаў і прагнозаў развіцця эканомікі Беларусі.

Пасля ўсталявання аўтарытарнага рэжыму ў 1994 годзе ўлады паспрабавалі паставіць пад кантроль прэсу і тэлебачанне. З другой паловы 1990-х недзяржаўныя СМІ пастаянна знаходзіліся пад ціскам: газетам адмаўлялі ў доступе да дзяржаўнай сістэмы распаўсюду і падпіскі, пераследавалі журналістаў, рэкламадаўцам забаранялі даваць рэкламу. Пасля з’яўлення незалежных медыя ў Інтэрнэце ўлады спрабавалі таксама адключаць іх сайты ў перыяд выбарчых кампаній ці палітычных акцый. Адна з тэндэнцый апошніх пяці гадоў — падзенне даверу насельніцтва да дзяржаўных медыя.

У 1990-я гады У Беларусі пачалася новая эпоха развіцця інфармацыйных і лічбавых тэхналогій, звязаных з развіццём сеткі інтэрнэт і пашырэннем доступу да яе. Дзяржава кантралявала з’яўленне прыватных правайдараў і хостынгавых кампаній і да гэтага часу захоўвае манаполію ў тэлекамунікацыйнай сферы. Праца кампаній сотавай сувязі, доступ да якой стаў масавым у Беларусі з пачатку 2000-х, таксама кантралюецца ўладамі.

Апошнія 10 гадоў улады спрабавалі выкарыстаць вобраз «IT-краіны» за межамі і ўнутры Беларусі, каб стварыць імідж здольнага да мадэрнізацыі аўтарытарнага рэжыму. Аднак у ходзе пратэстаў 2020 года гэты імідж і развіццё беларускай IT-сферы ў цэлым апынуліся пад пытаннем з-праз перыядычныя адключэнні інтэрнэту і арышты працаўнікоў IT-кампаній.